بدافزار چیست و چگونه میتوان آنها را بر روی کامپیوتر و گوشی شناسایی و حذف کرد؟
در زندگی امروز ما استفاده از کامپیوتر، گوشی هوشمند و بسیاری از دستگاههای هوشمند دیگر یک امر عادی شده است. ما امروز با اتصال به اینترنت به راحتی میتوانیم مدتها در دنیای مجازی سرگرم بوده و در کمترین زمان اطلاعات مورد نظر خود را بیابیم.
به گزارش روابطعمومی ستاد توسعه فناوریهای اتصالپذیری و ارتباطات، پیشرفتهای تکنولوژیکی در زمینه فناوری ارتباطات باعث شده تا بسیاری از جوانب زندگی ما آسانتر شوند. اما این پیشرفتها بدون هزینه نبوده است. چیزی از پیدایش دنیای مجازی نگذشته بود که سر و کله انواع ویروس و بد افزارها (Malware) پیدا شد. ما در این متن از ایساج میخواهیم خیلی اساسی به موضوع اینکه بد افزار چیست و آنها چگونه میتوانند دنیای مجازی ما را مختل کنند بپردازیم.
پیشرفت در حوزه ارتباطات و ظهور بد افزارها
با افزایش پیشرفت در حوزه ارتباطات این مسئله اجتناب ناپذیر بود که مسلماً پیچیدگیها و نقصهایی هم در این حوزه به وجود میآید. بد افزار ها یکی از مشکلات و پیچیدگیهایی هستند که با ورود فناوری اینترنت، کامپیوتر و گوشی هوشمند هم پدیدار شدند. بد افزارها انواع مختلفی دارند و به شیوههای مختلفی میتوانند وارد سیستمهای نرمافزاری کاربران شوند.
بدافزار چیست؟
اگر بخواهیم به زبان ساده بد افزار یا بدافزار به انگلیسی یعنی Malware را تعریف کنیم بد افزار یک نوع نرم افزار مزاحم و نفوذی است که هدف آن آسیب رساندن و نابود کردن سیستمهای کامپیوتری است. واژهی بدافزار به نوعی مخفف عبارت نرم افزار بد است. بد افزارها انواع بسیاری دارند. ویروس ها، کرم ها، تروجان ها،آگهی افزار ها، جاسوس افزار ها و باجافزار ها نمونههای معمولی از انواع بدافزار ها هستند.
اگر ما بخواهیم به تاریخچه پیدایش بد افزارها در حوزهٔ کامپیوتر نگاه کنیم، متوجه میشویم که تقریباً بد افزارها از همان زمان حضور کامپیوترها وجود داشتهاند. شاید بتوان پیدایش ایدهی بد افزار را به سال ۱۹۴۹ برگرداند. در آن زمان یک دانشمند علوم کامپیوتری به نام جان فون نیومن مقالهای را بنام «نظریه و سازماندهی ماشینهایی پیچیده» نوشت.
او در این مقاله بر روی موضوع «چگونه یک برنامه کامپیوتری میتواند خود را تکثیر کند» میپردازد. چند سال بعد، در دهه ۵۰، برخی از برنامهنویسان کامپیوتری ایده نیومن را عملی کردند و یک بازی کامپیوتری را طراحی کردند که در این بازی، برنامهنویسها کنترل جاندارهای نرمافزاری در کامپیوتر را به دست میگرفتند. هدف این جاندارهای نرم افزاری این بود که آنها با هم رقابت میکردند تا کنترل کامپیوتر را به دست بگیرند.
آغاز دوران ویروس ها و بد افزار های کامپیوتری
در اوایل دهه ۷۰ بود که اولین ویروس های کامپیوتری یا بدافزار های واقعی سر و کلهشان پیدا شد. معمولاً اولین ویروس ساخته شده را به باب توماس نسبت میدادند. نام این ویروس Creeper بود و به این منظور طراحی شده بود که خود را در سیستمهای دیگر کپی کند. زمانیکه Creeper این عمل را انجام میداد این پیام در سیستمهای کامپیوتری دیگر نمایان میشد: «من Creeper هستم؛ اگر میتوانی من را بگیر.» با این وجود، ویروس به عنوان یک مفهوم رسمی تا اواسط دهه ۸۰ ناشناخته بود. سرانجام، فردی بنام کوهن، در پایاننامهٔ دکترای خودش در سال 1986، مفهوم ویروس را مطرح کرد. تعریف او از ویروس به اینگونه بود: «برنامهای که برنامههای دیگر را آلوده میکند و آنها را تغییر میدهد تا بتواند نسخه پیشرفتهتری از خودش بسازد.»
پیشرفت و افزایش انواع بد افزارها در فضای مجازی
با گذشت سالها و پیشرفتهای شگرف در حوزههای کامپیوتر، تولید بد افزارها هم پیشرفت کرده است. تا کنون برآورد شده است که بد افزارها، حدود یک سوم از کامپیوترهای دنیا را آلوده کردهاند. صنعت بد افزارها به قدری پیشرفت کرده که حتی تبدیل به نوعی اسلحه شده و از بد افزارها در جنگهای امنیتی و سایبری هم استفاده میشود. حالا که کمی در مورد تاریخچه بدافزارها از صحبت کردیم، بیایید به سراغ انواع بدافزار برویم.
انواع بد افزار malware و شناسایی بدافزار در کامپیوتر
بد افزارها انواع بسیار متفاوتی دارند. ما در این بخش در مورد چند نوع بدافزار که بسیار معمول هستند و بسیاری از سیستمهای کامپیوتری را آلوده میکنند و کمی هم درمورد شناسایی بدافزار در کامپیوتر توضیح خواهیم داد.
بدافزار تروجان
تروجان، بدافزاری است که اسم خود را از یک افسانه قدیمی یونانی بنام اسب تروجان گرفته است. در این افسانه ارتش یونان باستان اهالی شهرک تروآ را فریب میدهند تا یک اسب چوبی غول پیکر را وارد شهر خود کنند. مردم شهر تروآ نیز این اسب را بهعنوان هدیه پذیرفتند. غافل از اینکه، این اسب حامل سربازان یونانی بود که قصد آنها تصاحب شهر تروآ بود. زمانی که مردم اسب چوبی را وارد شهر کردند سربازان از اسب بیرون آمده و شهر را تصاحب کردند. بد افزار تروجان عملکردی مشابه با عملکرد اسب تروجان دارد. این نرمافزار در ظاهر به چشم کاربران مثل یک نرم افزار کاربردی و خوب بهنظر میآید، بطوریکه کاربر ترغیب میشود تا آن نرم افزار را روی سیستم خود نصب کند. پس از نصب، تروجان این بدافزار بلافاصله حمله خود را به سیستم شما آغاز میکند. تروجان یکی از مضرترین و آسیب زنندهترین بدافزارها است.
آگهی افزار
فرض کنید که شما وارد وبسایتی میشوید که در قسمت بالایی و قسمت جانبی صفحه وبسایت پر از بنرها و آگهیهای تبلیغاتی است. دیدن تبلیغات ممکن است بسیار آزاردهنده باشد و گاهی اوقات هم اگر شما روی آنها کلیک کنید باعث بازکردن صفحههای پاپ آپ میشود. در بیشتر موارد هدف آگهی افزارها دزدیدن اطلاعات کاربران کامپیوتری نیست و بیشتر هدف آنها ترغیب کاربران برای بازکردن و بستن این پنجرهها است. البته، بعضی اوقات اگر شما با گوشی تلفنتان بخواهید این پنجرهها را باز کنید ممکن است شارژ تلفن همراهتان خیلی سریع تمام شود. در بقیه موارد، آگهی افزارها میتوانند از این تبلیغات استفاده کنند تا اطلاعات شخصی کامپیوتر شما را بدزدند. برخی از هکرها هم از این تبلیغات استفاده میکنند تا شما با کلیک بر روی آنها برایشان درآمدزایی کنید.
جاسوس افزار
جاسوس افزار یکی از معمولترین خطرات امنیتی در حوزه اینترنت برای کاربران اینترنتی است. معمولاً جاسوس افزارها بدون آگهی آگاهی کاربران اینترنتی، وارد سیستم آنها میشوند و به این صورت میتوانند از اطلاعاتی که در سیستم آنها وجود دارد مطلع شدند (برای مثال، شمارهٔ کارتهای اعتباری، اطلاعات بانکی، پسوردها، سابقه جستجوی جستجوگرها و بسیاری از موارد دیگر). همچنین، تشخیص وجود جاسوس افزارها هم کار دشواری است. مثلاً شما میخواهید نرمافزاری را روی سیستمتان نصب کنید و یکی از لازمههای نصب، این است که شما آنتی ویروس خود را غیرفعال کنید یا طوری آن را تنظیم کنید تا که وجود این بد افزار را نادیده بگیرد. معمولاً جاسوس افزارها به این صورت خیلی راحت وارد سیستم کامپیوتر میشوند و میتوانند بر روی اطلاعات کاربر جاسوسی کنند و آن اطلاعات را به افراد دیگر هم انتقال دهند.
ویروس کامپیوتری
ویروس های کامپیوتری نوعی بد افزار هستند که با ورود به سیستمهای کامپیوتری دیگر، تکثیر میشوند و کد رمز خود را وارد آن سیستم میکنند. اگر عمل تکثیر ویروس های کامپیوتری در سیستم کامپیوتری موفقیتآمیز باشد آن نواحی را آلوده میکند. ویروسهای کامپیوتری هم میتوانند فایلهای سیستم میزبان خود را بهگونهای تغییر دهند تا به کامپیوتر دیگر منتقل شوند. با اینکه ویروسهای کامپیوتری سابقهای قدیمی دارند، اما امروزه معمولاً ویروسهای کامپیوتری تقریباً دیگر وجود نداشته و دیگر رایج نیستند. همچنین، فناوریهای حوزه امنیت سایبری باعث شده که از ورود بسیاری از ویروسهای کامپیوتری جلوگیری شود. با این حال، اگر یک ویروس واقعی وارد سیستم کامپیوتری شود حذف کردن آن کار بسیار دشواری است، بطوریکه حتی بهترین و پیشرفتهترین نرمافزارهای امنیتی و آنتیویروس ها هم ممکن است نتوانند جلوی آن را بگیرند.
کرمهای کامپیوتری
عملکرد کرم های کامپیوتری خیلی شبیه به ویروس های کامپیوتری است، اما سابقه کرم های کامپیوتری قدیمیتر از ویروس های کامپیوتری است. تاریخچه کرم های کامپیوتری را میتوان به زمان کامپیوترهای غول پیکر قدیمی برگرداند. کرمهای کامپیوتری در دهه 90 بسیار معمول بودند و در این دهه بود که آنها به عنوان فایلهای پیوست در ایمیلها به کاربران ارسال میشدند. با باز کردن ایمیل حاوی کرم ها، آنها وارد سیستمهای کامپیوتری شده و سیستمها را آلوده میکند. کرم ها هم مثل ویروس ها، در سیستم کامپیوتری تکثیر شده و میتوانند از کامپیوتری به کامپیوتر دیگر منتقل شوند. عملکرد آنها در سیستمهای کامپیوتری مثل ویروسها است. کرم ها اطلاعات حساس کاربران را میدزدند، فایلها را آلوده کرده و مشکلات بسیاری را برای سیستم به وجود میآورند.
باج افزار
آنچه که میشود از اسم باج افزار متوجه شد، بدافزاری است که از اطلاعات حساس کاربران بر علیه آنها استفاده کرده و از آنها باج میگیرد. عملکرد باج افزار به این صورت است که آنها به سیستم کامپیوتر یا دستگاه تلفن شما دسترسی پیدا خواهند کرد و سپس، دادههای حساس و سرّی (مثل رمزهای بانکی یا رمز ارزهایی مثل بیت کوین) را رمزگذاری میکنند و مانع از دسترسی شما به آنها میشوند. سپس، آنها از شما باج میخواهند و تا زمانیکه شما هزینه مورد نظر آنها را پرداخت نکنید، نمیتوانید به اطلاعات خود دسترسی پیدا کنید.
بد افزار Wiper
حملاتی که با بهوسیلهٔ بد افزار Wiper صورت میگیرند تنها یک هدف دارند: نابود کردن و حذف کردن تمامی اطلاعات کاربر بر روی سیستم کامپیوتر. معمولاً دیگر حملات بد افزاری هدفهایی مثل جاسوسی، آلوده کردن فایلها و باجخواهی دارند اما در مورد Wiper اینطور نیست. در بیشتر موارد، حملات Wiper بسیار مخرب هستند و تمام دادههای یک سیستم را کاملاً از بین میبرند، به طوریکه احتمال و بازیابی دادهها بسیار کم و حتی غیر ممکن بهنظر میرسد. گاهی اوقات هم هکرها از حملات Wiper بهعنوان یک تاکتیک انحرافی استفاده میکنند تا اطلاعات سیستم دیگر را بدزدند.
بد افزار بات نت
بات نت شبکهای از کامپیوترها است که به یکدیگر متصل هستند و بدافزار بات نت، بدافزاری است که کنترل این شبکه کامپیوترها را به دست میگیرد. شبکه کامپیوترهای بات نت با اینترنت به یکدیگر متصل هستند. وقتی بات نت وارد این سیستم شبکه کامپیوتری میشود و آنها را آلوده میکند میتواند به مجرمان سایبری این امکان را بدهد تا از راه دور این شبکه کامپیوتری را کنترل کنند و حملات سایبری خود را در مقیاس بسیار بیشتری انجام دهند.
بد افزار استخراج رمز ارز
اخیراً مدتی است که استفاده از رمز ارز بسیار رایج شده است. کاربران کامپیوتری میتوانند با قدرت پردازش هسته مرکزی کامپیوتر رمز ارزها را بهطور آنلاین استخراج کنند. دراینبین هکرهایی هم وجود دارند که میتوانند با بدافزارهایی که هدفشان استخراج رمز ارز است این رمز ارزها را از کاربران دیگر بدزدند. در واقع، استخراج رمز ارز استفاده غیرقانونی یک کاربر از کامپیوتر کاربر دیگر است تا بتواند رمز ارزهای او را استخراج کند. برای مثال، هکرها به کامپیوتر کاربری که میخواهند به آن نفوذ کنند لینک یا ایمیلی را میفرستند که در آن استخراج رمز ارزها انجام میشود. اگر کاربر آن ایمیل را باز کند یا روی آن لینک کلیک کند، این رمز در کامپیوتر آن فرد بارگذاری شده و شروع به استخراج رمز ارزها میکند. درهرصورت، فعالیت بد افزار رمز ارز در کامپیوتر کاربر مخفیانه است و معمولاً کاربران متوجه نیستند که که هکرها دارند از کامپیوتر آنها برای استخراج رمز ارز استفاده میکنند.
بد افزار روت کیت
روت کیت بد افزاری است که هدف آن دسترسی کنترل از راه دور یک نرم افزار کامپیوتری است. هکرها با نصب بدافزار روت کیت میتوانند فایلهای کامپیوتر هدف خود را اجرا کنند، اطلاعات حساس روی آن را بدزدند، تنظیمات سیستم کامپیوتری را تغییر دهند یا بدافزارهای دیگر را وارد سیستم کنند. در بیشتر اوقات بدافزار روت کیت نرم افزار یک سیستم را تحت تأثیر قرار میدهد، اما در بعضی موارد میتواند برای کامپیوترها مشکلات سخت افزاری هم به وجود بیاورد. روت کیت یکی از خطرناکترین بدافزارها در فضای سایبری محسوب میشود، چون علاوه بر پنهان کردن خود میتواند برنامههای امنیتی و نرم افزارهای مبارزه با بدافزار در کامپیوتر را هم مختل کند.
بد افزار بدون فایل
بدافزار بدون فایل نوعی بد افزار است که برخلاف ویروس های کامپیوتری نیازی به فایلهای آلوده شده ندارد تا سیستم کامپیوتری را آلوده کند. این نوع بدافزار از برنامههای کامپیوتری استفاده میکند که استفاده از آنها رایج است و از آنها برای اجرای یک رمز آلودهکننده در حافظه کامپیوتر استفاده میکند. بیشتر بدافزارها نیاز به یک عامل مهاجم در سیستم کامپیوتری دارند تا بتوانند رمز خود را وارد سیستم کنند، اما این نوع بدافزار احتیاج به هیچ عامل مهاجمی ندارد. بدافزار بدون فایل بهخوبی میتواند در سیستم کامپیوتر خودش را مخفی کند، بطوری که شناسایی آن توسط آنتیویروسها و سیستمهای امنیتی سیستم دشوار است.
درست است که آنتی ویروسها کاملاً از ورود تمام انواع بدافزار ها به سیستمهای نرمافزاری جلوگیری نمیکنند، اما این کار میتواند امنیت سیستم نرمافزاری کامپیوتر یا اسمارت فون شما را تا حد زیادی افزایش دهد. ما در این بخش در مورد روشهای حذف بدافزارها بر روی سیستمهای کامپیوتری و گوشی های هوشمند توضیح میدهیم.
چگونگی تشخیص حضور بد افزار بر روی سیستمهای کامپیوتری
پیش از اینکه درمورد روش های حذف بد افزار بر روی سیستم های کامپیوتری توضیح دهیم، بیایید اول به توضیح این مسئله بپردازیم که چگونه شما میتوانید متوجه شوید که بدافزاری سیستم کامپیوترتان را آلوده کرده است. برای این کار شما میتوانید اول به رفتار سیستم نرمافزاری کامپیوترتان دقت کنید.
برای مثال، اگر پنجرههای ویندوز بهطور ناگهانی بر روی ویندوز باز شوند یا زمانیکه تبلیغات نامتعارفی را ببینید، حتی با اینکه وب را جستجو نمیکنید، این یعنی که عامل ناشناختهای بر روی کامپیوتر شما در حال فعالیت است. یک نشانه مهم دیگر این است که نرم افزار ویندوز یا مک شما ممکن است عملکرد بسیار کندی داشته باشد یا فضای ذخیره دیسک آن بسیار کمتر شود.
به رفتارهای جستجوگرهای اینترنتی کامپیوترتان دقت کنید
اگر ظاهر صفحه نخست جستجوگر یا عملکرد جستجوگرتان تغییر پیدا کند این به این معنی است که بد افزاری آن را آلوده کرده است. علاوه بر این، زمانیکه شما با جستجوگر وب کار میکنید برخی از تبلیغات ممکن است محتوای نامناسبی را به شما نشان دهند یا از مشاهده محتوایی که شما میخواهید ببینید جلوگیری کنند. حالا که کمی در مورد علائم وجود بد افزار بر روی سیستم کامپیوترتان صحبت کردهایم، بیایید به سراغ روش های حذف بد افزار بر روی کامپیوتر برویم.
حذف بد افزار بر روی سیستمهای کامپیوتری
همانطور که قبلاً گفتیم شما باید پیش از هر کاری یک آنتی ویروس بسیار قوی را روی کامپیوترتان نصب کنید و از این اطمینان حاصل کنید که آن آنتی ویروس همیشه بروزرسانی شده است و جدیدترین نسخه آن همیشه روی کامپیوترتان نصب است. با این وجود، برخی از بد افزارها وجود دارند که میتوانند از فایروال کامپیوتر و حتی آنتی ویروس شما نیز عبور کنند. ما در این بخش در مورد چند روش که شما میتوانید بد افزارها را از روی سیستم کامپیوترتان حذف کنید توضیح میدهیم.
ارتباط سیستم کامپیوتر خود با اینترنت را قطع کنید
فرض کنید بد افزاری وارد سیستم شما شده باشد و آنتی ویروس متوجه ورود این بد افزار نشده باشد. ولی شما از از علائمی که روی کامپیوترتان وجود دارد به این مسئله مشکوک شدهاید. اولین کاری که بهتر است انجام دهید این است که ارتباط سیستم کامپیوتر خود با اینترنت را قطع کنید. به این صورت، آن بد افزار نمیتواند دادههای شما را به کامپیوتر دیگری منتقل کند.
افزایش آگاهی کاربران و پیشگیری از ورود بد افزار به سیستمهای کامپیوتری
همانطور که گفتیم نه آنتیویروسها و نه فایر والهای سیستمهای کامپیوتری بهطور کامل نمیتوانند از ورود بد افزارها به سیستمهای کامپیوتری جلوگیری کنند. بنابراین، بهتر است که کاربران همیشه در مورد حملات سایبری و امنیت سایبری کمی آگاهی داشته باشند تا از ورود بدافزارها به سیستمشان جلوگیری کنند. برای مثال، شما میتوانید از بازکردن ایمیلها، لینکها و وبسایتهایی که به نظر مشکوک میآیند جلوگیری کنید. گاهی اوقات، بدافزارها یا ویروسها در فایلهای تصویری، متنی و ویدیویی خود را مخفی کرده و به راحتی میتوانند وارد سیستم شما شوند. همچنین، اگر شما فایلی را دانلود کردهاید و آن فایل در سطل زباله (Recycle Bin) انداختهاید، باید سطل زباله سیستم نرم افزاری خود را کاملاً پاک کنید.
در ایجاد پسوردها دقت کنید
یک روش دیگر برای جلوگیری از ورود بد افزارها به سیستمتان ایجاد پسوردهای قوی و پیچیده است. پس از اینکه شما سیستم کامپیوتر خودتان را از وجود هر گونه بد افزاری پاک کردید، به سراغ وبسایتهایی بروید که بر روی آنها اکانت دارید و تمام پسوردهای خود برای آن وبسایتها را تغییر دهید. سعی کنید پسوردهای قوی و پیچیده و ترکیبی از حروف، اعداد و نمادها را برای این اکانت ها بگذارید.
حذف بد افزارها از روی دستگاههای گوشیهای تلفنهمراه
در بخش قبلی، ما درمورد حذف بد افزار از روی سیستمهای کامپیوتری صحبت کردیم اما در مورد دستگاههای تلفن همراه یا اسمارت فون ها چه باید کرد؟ ما امروز از اسمارت فونها و تلفنهای همراه برای انجام بسیاری از کارهای روزانه خود استفاده میکنیم، به طوریکه میتوان گفت اسمارت فونها دارند جای کامپیوترها و سیستمهای کامپیوتری را میگیرند.
بنابراین، روشهای حذف بد افزار بر روی سیستمهای اسمارت فون هم به اندازهٔ سیستمهای کامپیوتری مهم است. ما در این بخش در مورد روشهای حذف بد افزار از روی اسمارت فونها صحبت میکنیم.
حذف بد افزار از روی سیستمهای آیفون
همانطور که گفتیم سیستمهای آیفون با توجه به سیستم بسته و سیاستهای سختگیرانه شرکت اپل در حوزه امنیت سایبری خیلی کم به بدافزارها آلوده میشوند. بااینحال، در موارد نادر این مسئله میتواند رخ دهد. در صورت پیش آمدن این مسئله شما میتوانید روشهای زیر را برای حذف بدافزار از روی سیستم آیفون خود بکار گیرید.
دادهها و تاریخچهٔ جستجو در جستجوگرتان را حذف کنید
شما برای این کار میتوانید به بخش تنظیمات جستجوگرتان رفته و بر روی گزینه حذف تاریخ و دادههای وبسایت کلیک کنید. برای اطمینان از حذف تمام دادههای جستجوگر این فرایند را برای تمام جستوجوگرهای دیگر نصبشده روی آیفونتان تکرار کنید.
گوشی خود را ریستارت کنید
برای این کار شما میتوانید دکمه پاور را نگه داشته و گوشی خود را خاموش و سپس، دوباره آن را روشن کنید.
حتماً درمورد اپلیکیشنی که میخواهید روی دستگاهتان نصب کنید تحقیقات لازم را انجام دهید
مدام گوشی تلفن همراه خود را بروزرسانی کنید
با بروزرسانی سیستم عامل و نرمافزارهایی که بر روی اسمارت فون شما نصب شده، شما میتوانید باگها و نقصهایی که در سیستم امنیتی آن وجود دارد را برطرف کنید. بنابراین، همیشه یادتان باشد که سیستم عامل تلفن همراه خود را بروزرسانی کنید و همچنین، نرمافزارهای نصبشده روی آن هم باید بروزرسانی شده باشند.
هرگز روی لینکهای مشکوک کلیک نکنید
ممکن است در اینباکس ایمیل یا در اپلیکیشنهای رسانههای اجتماعی، پیامهای متنی و لینکهای مشکوکی به تلفن همراهتان ارسال شود. سعی کنید هرگز بر روی این لینکها کلیک نکنید، چون این لینکها ممکن است حاوی بدافزارها باشند.
در هنگام استفاده از شبکه اینترنت وایفای عمومی محتاط باشید
اگر شما از شبکههای وایفای عمومی استفاده میکنید بسیار مراقب باشید، زیرا شبکههای وایفای عمومی کار هکرها را برای هک کردن گوشی بسیار راحتتر میکنند. درنتیجه، زمانی که از شبکههای وایفای عمومی استفاده میکنید، سعی کنید عملیاتهایی را که شامل اطلاعات حساس شما میشوند، انجام ندهید.
یک اپلیکیشن امنیت سایبری روی اسمارت فون خود نصب کنید
داشتن یک اپلیکیشن امنیت سایبری بر روی دستگاه اندرویدی یا اسمارت آیفون میتواند به شما کمک کند تا بدافزارها و دیگر تهدیدات برای سیستم نرمافزاری موبایلتان را شناسایی کنید.
ارسال به دوستان