اتصال‌پذیری و ارتباطات

به گزارش روابط‌عمومی ستاد توسعه فناوری‌های اتصال‌پذیری و ارتباطات، سنجش از دور یا Remote Sensing به فرآیند جمع‌آوری اطلاعات از سطح زمین و بررسی آنها بدون تماس مستقیم اشاره دارد. ماهواره‌های سنجش از دور از امواج الکترومغناطیسی برای تصویربرداری و داده‌برداری استفاده می‌کنند که امکان دسترسی به اطلاعات جغرافیایی در مناطقی که دسترسی به آنها دشوار است را فراهم می‌کند. این داده‌ها در طیف‌های مختلف از جمله نور مرئی، مادون قرمز و امواج راداری جمع‌آوری می‌شوند و به شکل تصاویر و نقشه‌های دقیق پردازش می‌شوند.

سنجش از دور به دلیل ویژگی‌های منحصر به‌ فردش، کاربردهای گسترده‌ای در حوزه‌های مختلف دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین این کاربردها اشاره می‌کنیم.

مدیریت منابع طبیعی و کشاورزی دقیق
از تصاویر ماهواره‌ای برای پایش پوشش گیاهی، سلامت خاک، آب و هوا و حتی تعیین مناطق قابل کشت استفاده می‌شود. داده‌های سنجش از دور به کشاورزان امکان می‌دهد تا با استفاده از تکنیک‌های کشاورزی دقیق، بهره‌وری را افزایش داده و نیازهای منابع آب و کود را بهتر مدیریت کنند. مثلاً، می‌توان از اطلاعات طیف‌نگاری برای ارزیابی وضعیت سلامت گیاهان و نیاز آنها به آب یا مواد غذایی بهره برد.

پایش تغییرات اقلیمی و محیطی
با استفاده از داده‌های سنجش از دور، می‌توان تغییرات اقلیمی را به دقت رصد کرد. این فناوری می‌تواند دمای سطح زمین، جریان‌های اقیانوسی، میزان برف و یخ، و انتشار گازهای گلخانه‌ای را پایش کند. این اطلاعات به دانشمندان کمک می‌کند که روند تغییرات آب‌وهوایی و اثرات آن را تحلیل کرده و پیش‌بینی کنند.

مطالعات شهری 
سنجش از دور به تحلیل تغییرات کاربری زمین در مناطق شهری کمک می‌کند. این اطلاعات می‌توانند برای شهرسازی پایدار و برنامه‌ریزی منابع، شامل شبکه‌های حمل‌ونقل، فضای سبز و مدیریت آب استفاده شوند. همچنین، این فناوری می‌تواند سطح آب‌های زیرزمینی و تغییرات منابع آبی را پایش کرده و در زمان بحران‌های کم‌آبی و خشکسالی، نقش مؤثری ایفا کند.

پایش بلایای طبیعی و مدیریت بحران
یکی از کاربردهای حیاتی سنجش از دور، پایش بلایای طبیعی و ارائه داده‌های ضروری برای مدیریت بحران است. این فناوری می‌تواند با تحلیل تصاویر ماهواره‌ای از مناطق آسیب‌دیده از زلزله، سیل، آتش‌سوزی یا طوفان، به مقامات کمک کند تا اقدامات فوری و برنامه‌ریزی بهتری داشته باشند. همچنین با مقایسه تصاویر قبل و بعد از حادثه، میزان خسارات و تغییرات را به دقت محاسبه می‌کنند.

پایش و حفاظت از اکوسیستم‌ها
داده‌های سنجش از دور برای ارزیابی وضعیت جنگل‌ها، مناطق بیابانی، تالاب‌ها و سایر اکوسیستم‌های حساس به کار می‌رود. این داده‌ها به شناسایی تخریب‌ها و تهدیدها، همچون جنگل‌زدایی، آلودگی محیط‌زیست و تنوع زیستی در خطر، کمک می‌کند. حفاظت از اکوسیستم‌ها به ویژه در راستای سیاست‌های زیست‌محیطی و پایش تعهدات کشورهای مختلف به پیمان‌های بین‌المللی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

استفاده در باستان‌شناسی و زمین‌شناسی
سنجش از دور در باستان‌شناسی برای کشف و نقشه‌برداری از سایت‌های باستانی کاربرد دارد. فناوری‌هایی نظیر لیدار و طیف‌نگاری حرارتی، به محققان امکان می‌دهند مکان‌هایی که در سطح زمین پنهان یا زیر سطح خاک مدفون شده‌اند را شناسایی کنند. همچنین در زمین‌شناسی، این فناوری برای شناسایی منابع معدنی، مطالعات زمین‌ساختی و بررسی تغییرات پوسته زمین به کار می‌رود.

استفاده‌های نظامی و امنیتی
سنجش از دور برای نظارت بر فعالیت‌های نظامی و جمع‌آوری اطلاعات استراتژیک نیز استفاده می‌شود. از تصاویر ماهواره‌ای برای شناسایی تغییرات در زیرساخت‌های نظامی و تحرکات نیروها بهره گرفته می‌شود. بسیاری از کشورها از این فناوری برای افزایش امنیت ملی و پایش مرزهای خود استفاده می‌کنند.

مزایای سنجش از دور
سنجش از دور به علت مزایایی چون دسترسی به مناطق صعب‌العبور، توانایی پایش مستمر، تحلیل داده‌های گسترده، و امکان تحلیل تغییرات در طول زمان، به ابزاری ارزشمند و قدرتمند تبدیل شده است. این فناوری به سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی نیز امکان می‌دهد تا به صورت مداوم و جهانی داده‌هایی را برای تصمیم‌گیری‌های زیست‌محیطی و اقتصادی ارائه دهند.

ماهواره‌های سنجش از دور در دنیای امروز از اهمیت بسیاری برخوردارند و نقشی حیاتی در توسعه، مدیریت بحران و حفاظت از محیط زیست ایفا می‌کنند. ایران نیز با تلاش‌های پیوسته در این عرصه، گام‌های مهمی برداشته و توانسته به فناوری سنجش از دور دست یابد. با توجه به پتانسیل‌های موجود، افزایش سرمایه‌گذاری‌ها و ارتقای همکاری‌های بین‌المللی، ایران می‌تواند به‌عنوان یکی از بازیگران مهم در حوزه سنجش از دور در سطح منطقه و جهان مطرح شود.